Księgowość fundacji rodzinnej – 5 najważniejszych kwestii

1. Zasady rachunkowości w fundacji rodzinnej

Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadziła szereg zmian w przepisach, m.in. w: kodeksie cywilnym, kodeksie postępowania cywilnego, ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, ordynacji podatkowej, ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Nie zostały natomiast wprowadzone żadne zmiany w ustawie o rachunkowości. Z tego względu rachunkowość fundacji rodzinnej powinna opierać się na ogólnych zasadach rachunkowości z uwzględnieniem specyfiki fundacji rodzinnej, przede wszystkim w zakresie podstawowego celu fundacji rodzinnej, dozwolonej działalności gospodarczej, a także w sposób zapewniający prawidłowe rozliczenie podatkowe.

2. Czy fundacja rodzina może stosować uproszczenia wynikające z ustawy o rachunkowości, w szczególności przewidziane jednostkom mikro lub jednostkom małym?

Na gruncie ustawy o rachunkowości fundacja rodzinna ma status „innej osoby prawnej”. Z tego względu, jeżeli fundacja rodzinna spełnia warunki przewidziane przez ustawę o rachunkowości jednostkom mikro lub jednostkom małym to może sporządzać sprawozdanie finansowe odpowiednio według załącznika nr 4, lub według załącznika nr 5 do ustawy o rachunkowości. Ponadto fundacja rodzinna jeżeli spełnia warunki przewidziane przez ustawę o rachunkowości, może stosować uproszczenia polegające m.in. na:

• kwalifikacji umów leasingu według zasad podatkowych;
• rezygnacji z zachowania ostrożności przy wycenie poszczególnych składników aktywów i pasywów w zakresie tworzenia odpisów aktualizujących wartość aktywów oraz rezerw;
• dokonywaniu odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych według zasad podatkowych;
• odstąpienia od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego;
• braku tworzenia biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów dotyczących przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych.

3. Co powinna zawierać polityka rachunkowości fundacji rodzinnej?

Zarówno ustawa o rachunkowości, jak i ustawa o fundacji rodzinnej nie wskazują wprost jakie dodatkowe elementy powinny być zamieszczone w polityce rachunkowości fundacji rodzinnej. Uwzględniając specyfikę fundacji rodzinnej, wydaje się, że polityka rachunkowości powinna również zawierać m.in. takie elementy jak:

• cele polityki rachunkowości fundacji rodzinnej
• zasady prowadzenia dozwolonej działalności gospodarczej
• zasady ewidencji świadczeń na rzecz beneficjentów, w tym zasady ewidencjonowania nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, zasady rozliczania proporcji na potrzeby rozliczenia podatku PIT, zasady ewidencjonowania tzw. ukrytych zysków oraz zasady pierwszeństwa zaspokojenia wierzycieli niebędących beneficjentami;
• informacje w zakresie:
• spisu mienia wniesionego do fundacji, ze wskazaniem osób wnoszących mienie oraz określeniem rodzaju i wartości każdego z wniesionych składników, w wysokości określonej według stanu i cen z chwili ich wniesienia oraz ich wartości podatkowej;
• beneficjentów fundacji rodzinnej, stopniu pokrewieństwa z fundatorem lub fundatorami oraz przysługujących im uprawnień;

4. Moment otwarcia ksiąg

Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu powstaje fundacja rodzinna uzyskuje status „w organizacji”. Ten moment należy uznać za pierwszy dzień zdarzenia gospodarczej wywołującego skutki o charakterze majątkowym lub finansowym, a w konsekwencji z tym dniem należy otworzyć księgi rachunkowe fundacji.

5. Jakie są obowiązki sprawozdawcze fundacji rodzinnej? Czy sprawozdanie finansowe wymagania badania? Co to jest audyt zarządzania?

Fundacja rodzinna jak każda inna osoba prawna prowadząca księgi rachunkowe powinna sporządzić sprawozdanie finansowe. W przypadku, w którym fundacja rodzinna nie spełnia warunków przewidzianych jednostkom mikro i jednostkom małym, oprócz rachunku zysków i strat oraz bilansu fundacja rodzina powinna sporządzić zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych. Fundacja rodzinna nie sporządza zarówno skonsolidowanego sprawozdania finansowego, jak również nie sporządza sprawozdania z działalności.

Jeżeli fundacja rodzinna spełnia warunki przewidziane w ustawie o rachunkowości (tj. suma aktywów, przychodów netto oraz średniorocznego zatrudnienia), wówczas podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta. W takim przypadku badanie biegłego rewidenta powinno być poprzedzone audytem zarządzania aktywami fundacji rodzinnej, zaciągania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych przez zespół składający się co najmniej z biegłego rewidenta, doradcy podatkowego oraz adwokata lub radcy prawnego. W sytuacji, w której fundacja rodzinna nie podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta (tj. nie spełnia ustawowych warunków w zakresie sumy bilansowej, przychodów netto oraz średniorocznego zatrudnienia), wówczas audyt w zarządzania aktywami fundacji rodzinnej, zaciągania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych odbywa się obligatoryjnie raz na cztery lata.

Zarząd fundacji składa w rejestrze sądowym prowadzonym przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, w terminie 15 dni od dnia zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego, następujące dokumenty:

• zatwierdzone sprawozdanie finansowe, sprawozdanie z badania (jeżeli sprawozdanie podlegało badaniu), oraz
• odpis uchwały zgromadzenia beneficjentów o zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty.

Ponadto nie jest w pełni jasne, czy fundacja rodzinna powinna złożyć sprawozdanie do Szefa KAS, bowiem od tego obowiązku wyłączone są podmioty, które są m.in. zwolnione podmiotowo z podatku CIT. Mimo, że fundacja rodzinna płaci podatek CIT według różnych stawek (15%,19%, 25%,0,035%), to jednak znajduje się w katalogu podmiotów zwolnionych podmiotowo z podatku CIT obok takich podmiotów jak Skarb państwa czy Narodowy Bank Polski. Jednak z uwagi na fakt, że to zwolnienie nie jest bezwzględne, bezpiecznym podejściem będzie złożenie sprawozdania do Szefa KAS