Wyzwania w rachunkowości fundacji rodzinnych

1. Czy fundacja rodzinna sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe?
Skonsolidowane sprawozdanie finansowe sporządzają jednostki dominujące grupy kapitałowej. Natomiast jednostką dominującą może być jedynie spółka handlowa lub przedsiębiorstwo państwowe. Fundacja rodzinna nie jest ani spółką handlową, ani przedsiębiorstwem państwowym. Oznacza to, że fundacja rodzinna nie może być jednostką dominującą, a w konsekwencji nie sporządza skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

2. Jakie warunki fundacja rodzinna powinna spełnić, aby posiadać status jednostki małej?
Fundacja rodzinna posiada status jednostki małej, jeżeli m.in. w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku fundacji rodzinnej rozpoczynającej działalność – w roku, w którym rozpoczęła działalność, nie przekroczyła co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości: a) 25 500 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego, b) 51 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy, c) 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.

Z perspektywy fundacji rodzinnej szczególnie istotny może być warunek limitu 51 000 000 zł przychodów. Należy bowiem zwrócić uwagę na fakt, iż w tym limicie należy uwzględnić przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów. Natomiast limit ten nie uwzględnia m.in. przychodów ze zbycia majątku (pozostałe przychody operacyjne) ani przychodów finansowych. Z perspektywy tzw. dozwolonej działalności gospodarczej fundacji, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej, oznacza to, że do tego limitu najczęściej będą brane pod uwagę przychody z tytułu najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie, sprzedaży nieprzetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych, a także z gospodarki leśnej. Natomiast przychody wynikające m.in. ze sprzedaży mienia fundacji, sprzedaży papierów wartościowych oraz z tytułu odsetek od udzielonych pożyczek pozostają poza ww. limitem.

3. Jak powinny być ewidencjonowane świadczenia na rzecz beneficjentów
Co do zasady, świadczenia na rzecz beneficjentów powinny stanowić koszt bieżącego okresu, w zależności od zapisów polityki rachunkowości jako koszty operacyjne lub pozostałe koszty operacyjne. Ponadto potencjalnie istnieje możliwość utworzenia specjalnego funduszu na spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów w ramach funduszy własnych fundacji rodzinnej oraz księgowego obciążania tego funduszu z pominięciem wyniku finansowego, o ile nie sprzeciwia się to podstawowemu celowi rachunkowości, tj. rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego fundacji rodzinnej. Zasady działania takiego funduszu (m.in. tworzenia funduszu, wypłat oraz ewidencjonowania) powinny być precyzyjnie uregulowane w polityce rachunkowości fundacji.

4. W jakiej wartości księgować darowizny rzeczowe otrzymane od fundatora przez fundację rodzinną?
W myśl art. 19 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej, ilekroć w ustawie jest mowa o wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej albo mienia fundacji rodzinnej, rozumie się przez to wartość rynkową składników wniesionego mienia w innej postaci niż środki pieniężne, ustaloną na dzień wniesienia mienia, zgodnie z zasadami określonymi w Ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Co istotne, ustalona w sposób rynkowy wartość mienia wniesionego do fundacji rodzinnej może mieć wpływ na proporcję służącą do ustalenia sposobu opodatkowania podatkiem PIT lub ewentualnego zwolnienia z opodatkowania świadczeń na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej.

5. Czy sprawozdania fundacji rodzinnej podlega badaniu przez biegłego rewidenta
Sprawozdanie finansowe fundacji rodzinnej podlega badaniu przez biegłego rewidenta, jeżeli fundacja rodzinna przekracza warunki określone w ustawie o rachunkowości. W konsekwencji sprawozdanie finansowe fundacji rodzinnej będzie podlegało obowiązkowi badania przez biegłego rewidenta, jeżeli w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdanie finansowe, fundacja spełniła co najmniej dwa z następujących warunków:
a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro,
c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro.

Co istotne, do limitu 5 000 000 euro przychodów, oprócz przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów, należy uwzględnić również operacje finansowe. Ten limit jest szczególnie ważny w przypadku fundacji, które w ramach dozwolonej działalności gospodarczej, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej, otrzymują przychody m.in. z tytułu odsetek od udzielonych pożyczek lub dokonują operacji nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych oraz praw o podobnym charakterze. Co również istotne, w przypadku, gdy sprawozdanie fundacji rodzinnej podlega obowiązkowemu badaniu przez firmę audytorską, fundacja rodzinna ma również obowiązek przed zatwierdzeniem tego sprawozdania finansowego przeprowadzenia audytu zarządzania aktywami fundacji, zaciągania i spełniania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych, pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej.